Na czym polega system referendalny?
Szwajcarzy głosują, dokonują wyboru tego co jest dla nich najlepsze. Ale nie tak jak w Polsce, gdzie o ustawach decyduje Sejm z 460 wybrańcami narodu, a tak
naprawdę partia rządząca.
Szwajcarzy głosują w wyborach bezpośrednich.
Demokracja bezpośrednia ma kluczowe znaczenie dla szwajcarskiej polityki i społeczeństwa oraz
czyni szwajcarski system polityczny wyjątkowym na skalę światową. Nic więc dziwnego, że opinia
publiczna w innych krajach jest nieustannie zainteresowana kwestiami dotyczącymi szwajcarskich
referendów.
Większość ustaw i innych dekretów uchwalonych przez parlament wchodzi w życie bez
referendum, ale dla obywateli pozostaje także bezpośrednia ścieżka do stanowienia prawa – są to
referenda.
System szwajcarski dopuszcza następujące formy referendów:
Referendum obowiązkowe
Referendum musi być przeprowadzone, gdy parlament przyjmuje pewne ustawy, w szczególności
gdy zmienia konstytucję. Zmiany w Konstytucji wchodzą w życie tylko wtedy, gdy zostaną
zatwierdzone przez większość wyborców i większość kantonów w referendum.
Art. 140 Konstytucji Federalnej – referendum obowiązkowe
Referendum fakultatywne
Jeśli uprawnieni do głosowania sprzeciwiają się uchwałom parlamentu, mogą rozpisać referendum
(referendum fakultatywne). Wówczas głosujący muszą w ciągu 100 dni zebrać 50 000 ważnych
podpisów. Termin ten zaczyna biec od dnia oficjalnej publikacji danego dekretu. Z wnioskiem o
przeprowadzenie referendum może wystąpić również wspólnie osiem kantonów. Ustawa wchodzi w
życie tylko wtedy, gdy zostanie zatwierdzona przez większość głosujących.
Referendum kantonalne i referendum gminne
Ludność kantonu lub gminy może zainicjować referendum, jeśli sprzeciwia się ustawie kantonalnej
lub gminnej.
Kto może złożyć wniosek o referendum fakultatywne?
Każdy, kto jest uprawniony do głosowania w Szwajcarii, może zainicjować referendum
fakultatywne, nawet jeśli mieszka za granicą. Nie trzeba należeć do komitetu, ale to ułatwia
zadanie.
Przed zainicjowaniem referendum należy skontaktować się z Federalną Kancelarią. Udziela ona
wszelkich informacji na temat tego, jak należy postępować.
W jaki sposób podejmuje się referendum?
Każdy, kto chce zainicjować referendum, może utworzyć komitet referendalny. Nie jest to jednak
obowiązkowe. Autorzy referendum mają możliwość skontaktowania się z Kancelarią Federalną.
Najlepiej zrobić to podczas sesji, na której dany dekret jest uchwalany przez Zgromadzenie
Federalne. W ten sposób można na wczesnym etapie wyjaśnić kwestie formalno-prawne. Kilka
grup może zainicjować referendum przeciwko tej samej ustawie lub uchwale parlamentu. Zebrane
podpisy są sumowane.
Zanim sporna ustawa lub uchwała zostanie opublikowana w Dzienniku Federalnym, autorzy
referendum przygotowują karty podpisów. Kancelaria Federalna udostępnia im na życzenie wzory
formularzy podpisów. Formularze te muszą zawierać pewne obowiązkowe informacje, w
szczególności dokładny tytuł spornej ustawy lub decyzji oraz datę jej przyjęcia w Zgromadzeniu
Federalnym (patrz poniżej). Na życzenie autorów referendum mogą oni zlecić sprawdzenie karty
podpisów przez Kancelarię Federalną.
Zbieranie podpisów może rozpocząć się dopiero po opublikowaniu spornej ustawy lub decyzji w
Dzienniku Federalnym. Od tego momentu komitety mają 100 dni na zebranie niezbędnych 50 tys.
podpisów, poświadczenie ich przez gminy i złożenie w Kancelarii Federalnej. Doświadczenie
pokazuje, że nie wszystkie podpisy są ważne. Dlatego wskazane jest zebranie więcej niż 50.000
podpisów. Sprawdzanie przez gminy może potrwać. Wskazane jest, aby pomyśleć o tym wcześnie i
regularnie składać podpisy, aby termin 100 dni został dotrzymany.
Referendum staje się skuteczne, gdy co najmniej 50.000 ważnych podpisów zostanie złożonych w
Federalnej Kancelarii. Federalna Kancelaria jest ostatecznym organem, który sprawdza ważność
podpisów. Jeśli zebrano wystarczającą liczbę ważnych podpisów, zaskarżony dekret jest poddawany
pod referendum.
Termin przeprowadzenia referendum
Jeśli autorzy referendum zbiorą wystarczającą liczbę ważnych podpisów, projekt ustawy musi
zostać poddany pod głosowanie narodu. Ustawa nie określa tego terminu.
Czym jest referendum kantonalne, a czym referendum gminne?
Referendum istnieje nie tylko na poziomie federalnym, ale także na poziomie kantonalnym i
gminnym. Lista pozycji, które mogą być przedmiotem referendum jest często dłuższa niż na
poziomie federalnym.
Notabene: Na przykład w niektórych kantonach istnieje opcjonalne lub obowiązkowe referendum
przeciwko wydatkom powyżej pewnej kwoty ustalonej przez parlament kantonalny.
Opracował:
Andrzej Cholewiński
Źródła:
www.swissvotes.ch
www.ch.ch
www.bk.admin.ch